TÒA NHÀ SỞ HỎA XA: CÂU CHUYỆN VỀ MỘT BIỂU TƯỢNG ĐƯỜNG SẮT LỊCH SỬ

Tòa nhà Sở Hỏa Xa là một trong những công trình lịch sử lâu đời của Sài Gòn, được khánh thành vào năm 1914. Với kiến trúc uy nghi và lịch sử phong phú, Tòa nhà Sở Hỏa Xa không chỉ là một di tích quý giá của thành phố mà còn là một điểm nhấn trong hành trình phát triển của ngành giao thông vận tải. Mặc dù hiện nay tòa nhà đang đối mặt với nhiều thách thức về bảo tồn và sử dụng, nó vẫn giữ vững vai trò là một biểu tượng quan trọng của di sản Sài Gòn.

TÒA NHÀ SỞ HỎA XA CÔNG TY ĐƯỜNG SẮT ĐÔNG DƯƠNG – CFI

Tòa nhà Sở Hỏa Xa ở số 138 Hàm Nghi, được xây dựng vào năm 1914, đã tròn 110 năm. Tòa nhà này ban đầu là trụ sở của Công ty Đường sắt Đông Dương—CFI (Chemins de fer de l’Indochine).

Khi việc xây dựng đoạn phía nam của tuyến đường sắt Bắc – Nam khởi công vào năm 1904, người ta ban đầu dự tính rằng ga cuối của tuyến Sài Gòn – Mỹ Tho, nằm ở đầu bờ sông trên Rue de Canton (nay là đại lộ Hàm Nghi), sẽ phục vụ cho cả hai tuyến. Tuy nhiên, khi các chuyến tàu đầu tiên đi về phía bắc bắt đầu hoạt động, chính quyền thuộc địa nhận ra rằng cần phải xây dựng một nhà ga lớn hơn để đáp ứng nhu cầu.

Tìm hiểu thêm: Ga Xe Lửa Sài Gòn Trong Ký Ức Người Sài Thành

Vào năm 1910, dưới thời thị trưởng Sài Gòn Eugène Cuniac, một kế hoạch được đề xuất nhằm tái định hướng cả hai tuyến đường sắt khi chúng đi vào trung tâm thành phố. Kế hoạch này bao gồm việc xây dựng một Ga Sài Gòn lớn hơn trên khu đất đầm lầy đã được khai hoang ở phía tây, đồng thời phá bỏ kho đầu máy cũ để tạo không gian cho một chợ trung tâm mới và một quảng trường thành phố rộng lớn.

Dự án gặp nhiều trì hoãn cho đến khi Chợ Bến Thành được xây dựng trên khu đầm lầy, với quảng trường Eugène Cuniac (nay là Quảng trường Quách Thị Trang) nằm phía trước, khánh thành vào tháng 3 năm 1914. Ga Sài Gòn cũng được khánh thành hơn một năm sau đó, trên khu vực hiện là Công viên 23/9.

Trong khuôn khổ kế hoạch này, Công ty Đường sắt Đông Dương (CFI) đã tự xây dựng một trụ sở uy nghiêm cho khu vực phía nam tại Place Eugène Cuniac, ngay đối diện lối vào của nhà ga. Tòa nhà Sở Hỏa Xa được khánh thành vào năm 1914, trước khi nhà ga mới chính thức mở cửa một năm. Mỗi tầng của tòa nhà ba tầng tráng lệ này đều có hành lang bên ngoài rộng rãi, giúp che chắn các văn phòng khỏi nhiệt độ từ bên ngoài.

Có thể bạn quan tâm: Tên Gọi Sài Gòn Và Những Giai Thoại Về Các Địa Danh Mà Bạn Biết

PHÁP TRƯỜNG CÁT – TÒA NHÀ SỞ HỎA XA

Tòa nhà đường sắt trở thành trụ sở chi nhánh phía nam của Tòa nhà Sở Hỏa Xa Việt Nam (HXVN) khi Công ty Đường sắt Đông Dương (CFI) chuyển đổi thành Sở Hỏa xa Việt Nam (HXVN) vào tháng 5 năm 1952. Chỉ ba năm sau, HXVN tiếp tục trở thành công ty vận hành đường sắt khu vực phía nam thuộc Bộ Công chánh và Giao thông Vận tải Nam Việt Nam.

Vào những năm 1960, tòa nhà trụ sở đường sắt này trở nên nổi tiếng khi vỉa hè bên ngoài trở thành địa điểm diễn ra các cuộc hành quyết công khai. Hiện nay, tòa nhà Sở Hỏa Xa này đóng vai trò là văn phòng chi nhánh tại Sài Gòn của Đường sắt Việt Nam (VNR).

Khu vực phía trước Tòa nhà Sở Hỏa Xa thường xuyên được sử dụng làm nơi xử tử các tội phạm, bao gồm cả những người đã bị kết án tử hình vì các tội danh hình sự và chính trị, vào giữa thập niên 1960. Những cuộc hành quyết công khai này được tổ chức với mục đích răn đe và gây hoang mang cho công chúng.

Pháp trường Cát này trở nên nổi tiếng và ám ảnh bởi những cuộc hành quyết diễn ra ngay trên vỉa hè, trước sự chứng kiến của đông đảo người dân. Những cuộc hành quyết này thường thu hút đám đông hiếu kỳ, tạo ra những cảnh tượng đáng sợ và gây kinh hoàng.

Trở lại với Tòa nhà Sở Hỏa Xa, hiện nay đây là một trong những công trình lâu đời hơn 100 năm ở Sài Gòn, cần được bảo tồn, mặc dù số phận của nó vẫn chưa được xác định rõ. Trong suốt thời gian qua, đã có nhiều thông báo về tương lai của tòa nhà, bao gồm cả những đề xuất phá dỡ.

Ủy ban Nhân dân TP đã công nhận tòa nhà là di sản cấp thành phố và bày tỏ mong muốn sử dụng địa điểm này cho hoạt động của Metro Sài Gòn. Tuy nhiên, Đường sắt Việt Nam (VNR) vẫn tiếp tục khẳng định quyền sở hữu của mình đối với tòa nhà.

>>> Tòa Nhà Có Tuổi Đời Hơn 100 Năm Tại Sài Gòn: Những Di Sản Kiến Trúc Đáng Ngưỡng Mộ