NHỮNG CÂU CHUYỆN ĐẰNG SAU CÁC BÙNG BINH CỦA SÀI GÒN XƯA TRONG NHỮNG VÒNG XOAY

Sài Gòn, thành phố năng động và phát triển của miền Nam Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với những công trình kiến trúc hiện đại mà còn lưu giữ nhiều di sản văn hóa, trong đó có những bùng binh nổi bật đã gắn bó với lịch sử của thành phố qua nhiều thế hệ. Hãy để Đỡ Buồn mang đến cho bạn một cái nhìn sâu hơn về các bùng binh của Sài Gòn xưa, cùng với lịch sử và những thay đổi của chúng nhé!

XUẤT PHÁT BÙNG BINH CỦA SÀI GÒN XƯA

Từ ngày xưa cho đến nay, các vòng tròn nằm giữa các ngả đường vẫn được người dân miền Nam gọi là bùng binh, phía ngoài Bắc gọi là vòng xuyến, nhiều nơi cũng gọi là vòng xoay.

Bùng binh đầu tiên của Việt Nam có lẽ là Bùng binh Bồn Kèn, sau đó là bùng binh Cây Liễu, nằm giữa 2 đại lộ lớn nhứt Sài Gòn là Charner – Bonard, nay là Nguyễn Huệ – Lê Lợi.

Theo như học giả Vương Hồng Sển, bùng binh Bồn Kèn đã từng được gọi là một cái “bồn binh”, cách đây tròn 100 năm là một bậc hình bát giác, lính Pháp thường hay đến đây thổi kèn trỗi nhạc Tây cho người dân thưởng thức, nên đã được gọi là Bồn binh Bồn Kèn, sau trở thành “Bùng binh Bồn Kèn”.

Trong hình Sài Gòn thập niên 1920, ta có thể nhìn thấy vòng tròn hình bát giác đó: Bồn binh (bên trái hình) năm 1938 Bồn kèn có bậc thang lên để cho lính lên thổi kèn. Có nhiều ý kiến cho rằng Bùng binh được xuất phát từ chữ Bồn binh ở nơi này.

Tuy nhiên chữ “bùng binh” không phải là lần đầu xuất hiện từ thời đó, mà đã được người dân miền Nam sử dụng trước đó từ rất lâu. Năm 1895, Huỳnh Tịnh Của đã định nghĩa từ “bùng binh” trong Đại Nam Quấc âm tự vị là: “khúc sông rộng phình tròn ra”. Nam Kỳ lục tỉnh ngày xưa thông thương theo kiểu “trên bến dưới thuyền”, vì vùng này địa hình tự nhiên có sông ngòi chằng chịt, và ban đầu “bùng binh” dùng để định nghĩa chỗ phình ra của sông.

Có thể bạn quan tâm: Hiểu Rõ Hơn Về Vòng Xoay Lăng Cha Cả

Mãi đến sau này, khi người Pháp xây Sài Gòn thì họ đã lấp phần lớn các kênh rạch nhỏ để làm đường, và có thể chữ “bùng binh” được người ta đem lên cạn để xài. Trong Việt Nam tự điển của Lê Văn Đức năm 1970 chữ bùng binh có nghĩa là “khu đất rộng nối các trục đường trong thành phố”: bùng binh Ngã Sáu, bùng binh Ngã Bảy… Như vậy “bùng binh” vốn là một từ chỉ sông nước đã được dùng để gọi tên giao lộ của các con đường trên bộ.

Bùng Binh Bồn Kèn

Bùng binh Bồn Kèn là một trong những bùng binh đầu tiên của Việt Nam, nằm tại giao lộ giữa hai đại lộ lớn nhất của Sài Gòn xưa, Charner và Bonard, hiện nay là Nguyễn Huệ và Lê Lợi. Theo học giả Vương Hồng Sển, cái tên “Bồn Kèn” có nguồn gốc từ một bậc hình bát giác, nơi các lính Pháp thường đứng thổi kèn để trỗi nhạc Tây cho người dân thưởng thức. Vào thời điểm này, “bùng binh” còn được gọi là “bồn binh” vì hình dáng của nó và cũng vì nó từng là một khu vực có bậc thang cho các lính đứng trên đó. 

Bùng Binh Ngã Sáu Phù Đổng

Bùng binh Ngã Sáu Phù Đổng, hay còn gọi là Bùng binh Ngã Sáu, là một trong những bùng binh nổi tiếng nhất trước năm 1975. Vào thời điểm đó, bùng binh này là nơi giao nhau của sáu con đường lớn, bao gồm Gia Long, Phạm Hồng Thái, Phan Văn Hùm, Ngô Tùng Châu, Lê Văn Duyệt và Võ Tánh. Ngày nay, các con đường này đã được đổi tên thành Lý Tự Trọng, Nguyễn Thị Nghĩa, Lê Thị Riêng, CMT8 và Nguyễn Trãi nối dài. 

Bùng binh Ngã Sáu Phù Đổng được hình thành vào thập niên 1910, sau khi chợ Bến Thành hoàn tất xây dựng vào năm 1914. Khu vực này trước đó vốn là một đầm lầy, nhưng sau khi chợ Bến Thành mọc lên và nhiều con đường mới được mở ra, bùng binh Ngã Sáu trở thành trung tâm giao thông quan trọng. Năm 1966, bùng binh này được đặt tên là Ngã Sáu Phù Đổng, nhờ vào tượng đài Thánh Gióng (Phù Đổng Thiên Vương) được dựng ở trung tâm.

Tết Ở Chợ Bến Thành: Khi Sài Gòn Lắng Đọng Trong Ký Ức

Bùng Binh Chợ Bến Thành

Bùng binh Chợ Bến Thành là một trong những bùng binh nổi bật khác của Sài Gòn, ban đầu được biết đến với tên gọi quảng trường Eugène Cuniac, đặt theo tên của thị trưởng người Pháp đầu tiên của thành phố. Vào năm 1955, chính quyền Đệ Nhất Cộng Hòa đổi tên thành quảng trường Diên Hồng, và đến năm 1963, tên gọi này được thay đổi thành quảng trường Quách Thị Trang để tưởng nhớ một nữ sinh 15 tuổi đã chống lại chính quyền Ngô Đình Diệm. 

Tượng đài Quách Thị Trang, được dựng ở trung tâm bùng binh, tồn tại suốt 40 năm trước khi được dời về công viên Lý Tự Trọng. Năm 1965, bên cạnh tượng Quách Thị Trang, một tượng đài khác của danh tướng Trần Nguyên Hãn cũng được dựng lên, được biết đến như là biểu tượng của binh chủng truyền tin.

Những bùng binh này không chỉ là các điểm giao thông quan trọng mà còn là những biểu tượng lịch sử, văn hóa của Sài Gòn, gắn bó với sự phát triển và thay đổi của thành phố qua các thời kỳ. Mỗi bùng binh đều mang trong mình những câu chuyện và ký ức của một thời kỳ lịch sử, phản ánh sự chuyển mình của Sài Gòn từ một thành phố thuộc địa trở thành một đô thị hiện đại, năng động.

>>> Những Khoảnh Khắc Đáng Nhớ Của Sài Gòn Thập Niên 1930