LÝ GIẢI TÊN GỌI SÀI GÒN – “HÒN NGỌC VIỄN ĐÔNG”

Cái tên “Hòn ngọc Viễn Đông” có lẽ đã quá đỗi quen thuộc trong tâm trí của mỗi người dân Việt Nam. Mỗi khi cái tên ấy vang lên là một lần hồi tưởng lại quá khứ – về một Sài Gòn nhộn nhịp, sầm uất, phát triển bậc nhất lúc bấy giờ. Nào cùng Đỡ Buồn tìm hiểu và nhìn lại một Sài Gòn – “Sài Gòn Hòn Ngọc Viễn Đông” khi xưa nhé!

NGUỒN GỐC DANH XƯNG SÀI GÒN HÒN NGỌC VIỄN ĐÔNG CÓ TỪ ĐÂU?

“Hòn Ngọc Viễn Đông” cái tên gọi có lẽ cũng đã nói lên phần nào về sự thịnh vượng, giàu có và cả định hướng phát triển. Và không sai nó bắt nguồn từ sự kỳ vọng và cả mong muốn cho các kế hoạch mở rộng của các đề đốc hải quân Pháp khi đó.

Danh xưng “Hòn Ngọc Viễn Đông” ban đầu được các nước phương Tây dùng để gọi một số thuộc địa tại Châu Á như:

• Phnom Penh là thủ đô của nước Campuchia đã từng là thuộc địa của Pháp;
• Hồng Kông là thành phố cảng thuộc địa Anh nay là Trung Quốc;
• Manila thủ đô nước Philippines từng là thuộc địa Hoa Kỳ;
• Thành phố Hồ Chí Minh từng là thuộc Pháp.

Sau vì vị trí địa lý nằm ở phía rìa Đông của bán đảo Đông Dương và gần trung tâm khu vực Đông Nam Á cũng như là vùng đất đầu tiên mà Pháp chiếm được ở Đông Dương mà nhiều người đã gán cho Sài Gòn cái tên “Hòn Ngọc Viễn Đông” cho đến ngày nay.

Sau khi Pháp đến Sài Gòn, Pháp đã mong muốn biến nơi đây thành một trung tâm phồn thịnh và phát triển có thể thông thương đường biển trao đổi thương mại với tất cả các nước Đông Dương khi đó. Vì vậy nơi đây nhanh chóng được Pháp đầu tư và phát triển mở rộng trên mọi mặt để có thể theo kịp và đẩy nhanh tiến độ tiếp cận với các nước Đông Dương trong khu vực vào lúc đó.

Những tòa nhà, biệt thự theo phong cách Pháp nhanh chóng được xây dựng đi kèm với đó là các tòa dinh thự công quyền đồ sộ đầy tráng lệ. Cả vùng đất dần được thay đổi với các đại lộ lớn, giao thương đường biển buôn bán tấp nập đã khiến vùng đất Sài Gòn trở nên giàu có, trù phú bậc nhất lúc bấy giờ.

Có lẽ vì sự giàu có, sang trọng bậc nhất khi đó mà Sài Gòn đã được ví von như là “Hòn Ngọc Viễn Đông” của cả vùng Đông Dương.

HUY HIỆU SÀI GÒN VỚI Ý HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỊNH VƯỢNG THỜI PHÁP THUỘC

“Hòn Ngọc Viễn Đông” còn có tên gọi tiếng Anh là “Pearl of the Orient”. Ban đầu người Pháp lần đầu tiên tới miền Nam khi đó vào năm 1860. Khoảng gần 30 năm sau đó Pháp đã đánh chiếm cả miền Trung và miền Bắc Việt Nam sau đó sang cả Lào và Campuchia. Sau khi đã đánh chiếm thành công, Pháp đã gộp chung tất cả và lấy tên “Đông Dương thuộc Pháp” vào năm 1885 để đặt cho vùng đất này.

Vào thời điểm đó các nước đế quốc đang chạy đua với nhau trong công cuộc khai phá thuộc địa và Pháp cũng không nằm ngoài cuộc đua đó. Cũng vì lẽ đó mà Pháp muốn nhanh chóng xây dựng Sài Gòn thành “Hòn Ngọc Viễn Đông” của vùng Đông Dương để có thể theo kịp Anh trong việc xây dựng Ấn Độ thành “Viên châu báu trên vương miện” lúc bấy giờ.

Danh xưng Sài Gòn khi đó không chỉ để nói lên sự thịnh vượng, sầm uất khi đó mà nó còn mang ý nghĩa định hướng phát triển của Pháp đối với Sài Gòn. Vùng đất Sài Gòn thuở sơ khai còn nhiều vùng rừng ngập nhiệt đới với các kênh rạch rộng khắp sau được người Pháp khai hoang và xây dựng. Vùng đất Sài Gòn dần thay đổi diện mạo để phù hợp hơn với vị thế là một trung tâm giao thương cảng, thủ phủ lớn nhất lúc bấy giờ.

Vào năm 1870, Hội đồng thành phố Sài Gòn khi đó đã duyệt qua huy hiệu biểu trưng cho thành phố. Huy hiệu có hình mô tả về một con cọp và cây cảnh Sài Gòn với đó là dòng chữ Latin  “Paulatim Crescam” – tạm dịch là “Từ từ tôi sẽ phát triển lên”. Và đúng như định hướng và mong muốn đã đề ra Sài Gòn đã dần phát triển trở thành một thương cảng lớn của thuộc địa Pháp lúc bấy giờ.

Vì sự phát triển nhanh chóng và vị trí thuận lợi thương cảng Sài Gòn khi đó đã thu hút một lượng lớn người từ khắp nơi tìm đến để mua bán, trao đổi hàng hóa. Cho đến ngày nay vẫn còn xuất hiện những vết tích cũ đó như những căn “shophouse” (sử dụng đồng thời cho việc mua bán và ở) của người Hoa, Singapore, Hoa Nam cho đến những người Mã Lai… Đặc biệt cũng không thể thiếu những căn villa vườn của người Bỉ, người Pháp và cả người Đức.

Nhờ sự tham gia mua bán nhộn nhịp sầm uất ở Sài Gòn mà người Pháp đã dần dần mở rộng và khai thác tốt được các tài nguyên khoáng sản, nhân lực cũng như thị trường rộng lớn ở vùng Đông Dương. Đáp ứng tốt hơn nguồn nguyên liệu, thị trường cho các nhà tư sản công nghiệp khi đó đang khao khát.

Cũng có một số lý giải khác về danh xưng “Hòn Ngọc Viễn Đông” khi đó. Theo lý giải thú vị về kiến trúc sư Nguyễn Trọng Huấn về Sài Gòn cho rằng:

“Người Pháp khi đó muốn qua Việt Nam phải đi từ cảng nước Pháp qua Địa Trung Hải, xuyên qua kênh đào Suez cho đến Ấn Độ Dương nguy hiểm, lách qua eo biển Malacca vào vịnh Ghềnh Rái tận cả tháng trời. Cho đến khi đi qua rừng đước Cần Giờ và cập cảng Sài Gòn.

Sau một thời gian dài lênh đênh 4 mặt là nước trước mắt giờ đây là khách sạn Continental với lối kiến trúc phương Tây quen thuộc, beefsteak và rượu vang được phục vụ tại các nhà hàng, khách sạn lớn. Trên tay là điếu cigar cùng những thú vui săn bắt và ăn chơi. Thật chẳng khác nào vùng đất phương Tây thứ thiệt. Có lẽ đối với những người dân Pháp và thủy thủ trên tàu nơi đây gọi là “Hòn ngọc Viễn Đông” cũng không quá là lạ”.

Dù đã trải qua bao nhiêu thăng trầm lịch sử nhưng Sài Gòn vẫn luôn giữ vững những ước vọng đầu tiên về sự phát triển, thịnh vượng bậc nhất cho đến ngày nay. Danh xưng “Hòn Ngọc Viễn Đông” vẫn còn đó nhưng Sài Gòn ngày nay đã phát triển theo một hướng mới và đã tạo được những tiền đề mạnh mẽ trong công cuộc đổi mới phát triển của cả đất nước.